عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز تشریح كرد؛
چالش های احیای دریاچه ارومیه تابحال
به گزارش انجمن پارسیان ایسنا/آذربایجان شرقی عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز اظهار داشت: اگر رسیدن به حجم آب تراز اكولوژیك را احیاء در نظر بگیریم تابحال حدود سیزده درصد از برنامه احیای حجمی دریاچه ارومیه محقق شده است و در واقع دریاچه ارومیه نمرده و زنده نگه داشته شده است.
ابوالفضل مجنونی هریس در گفت و گو با ایسنا، در پاسخ به این كه آیا دریاچه ارومیه واقعا احیا شده است؟ اظهار نمود: این روزها برخی آگاهانه یا ناآگاهانه از احیای دریاچه سخن می گویند ولی این بحث ها هیچ مبنای علمی ندارد. جمع شدن مقداری آب سطحی در منطقه ای كه تبخیر سالانه آن حداقل 1100 میلیمتر است، به مفهوم احیا نیست. بر طبق نظرات كارشناسان ستاد احیاء، رسیدن دریاچه به تراز اكولوژیك یعنی 1274 متر را می توان زمان احیای دریاچه عنوان نمود.
وی با بیان این كه حدود 13.7 میلیارد مترمكعب آب باید در تراز اكولوژیك دریاچه ارومیه وجود داشته باشد، اظهار داشت: برمبنای برنامه ریزی ها، مقرر شده بود احیای دریاچه ارومیه در سه مرحله شامل دوره تثبیت، احیا و دوره احیای نهایی صورت گیرد، كه در دوره تثبیت باید حجم آب دریاچه به چهارمیلیارد مترمكعب، در دوره احیا به 9.3 میلیارد و در دوره احیای نهایی به 13.7میلیارد مترمكعب می رسید، اگر وضع موجود را با اطلاعات فوق مقایسه نماییم میتوانیم تا حدودی درباب احیا یا عدم احیای دریاچه اظهار نظر نماییم.
دریاچه ارومیه نه تنها احیا نشده بلكه حتی مرحله تثبیت آن به پایان نرسیده است
عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز با بیان این كه تراز دریاچه ارومیه در اواسط دی ماه 1398 حدود 1371.25متر و حجم آب موجود در آن 3.3 میلیارد مترمكعب بود، اظهار داشت: این مقدار آب در دریاچه، نشان میدهد نه تنها دریاچه احیا نشده بلكه حتی مرحله تثبیت هم به پایان نرسیده است.
وی ادامه داد: اگر بررسی ها برمبنای تغییرات سطح پیكره آبی صورت گیرد، حدود 30 درصد دریاچه نسبت به سطح آبی زمستان 1393 احیا شده است. البته از نظر علمی دیدگاه احیای حجمی دقیق تر بوده و احیای سطحی حداقل در ترازهای پایین فعلی گمراه كننده است.
وی افزود: چنانچه پایه احیا را میانگین طولانی مدت یعنی رسیدن به تراز 1274.62 متر در نظر بگیریم، باید دریاچه دارای حجم آب 16میلیارد مترمكعب باشد. با این شرایط، امروز 20 درصد دریاچه از نظر حجمی و 60 درصد آن از نظر سطحی زنده است.
وی بیان كرد: با ملاك قرار دادن حداكثر تراز دریاچه یعنی 1278.4 متر، باید 31 میلیارد مترمكعب در دریاچه آب جمع شود. با این دیدگاه امروز دریاچه حدود 10 درصد از نظر حجمی و كم تر از 50 درصد از نظر سطحی زنده است.
مجنونی هریس در ارزیابی "اثربخشی برنامه احیای دریاچه ارومیه" نیز اظهار نمود: جواب به این پرسش پیچیده است، اگر منصفانه نگاه نماییم، در موفقیت و یا عدم موفقیت احیای دریاچه ارومیه عوامل مختلفی دخیل هستند، مشكل دریاچه ارومیه یك بحران زیست محیطی عظیم بوده و احیای آن به مسائل و پارامترهای گوناگون منطقه ای و ملی وابسته است، ارگان های اجرایی مختلفی در آن دخیل هستند. البته همه موارد فوق لازم بوده ولی كافی نیستند، چونكه عوامل و شرایط اقلیمی هم مهمست.
وی با بیان این كه بخش مهمی از اجرای موفق برنامه به مباحث فرهنگی و اجتماعی مربوط بوده كه آن نیز، كار زمان بری است، اشاره كرد: هر گونه اقدام برای احیای دریاچه، نیاز به اقدامات حاكمیتی و مشاركتی گوناگون دارد.
دبیر كارگروه آب و كشاورزی دفتر برنامه ریزی و پایش دانشگاه تبریز با بیان این كه میزان موفقیت و اثربخشی كمّی در برنامه های احیاء زیاد نبوده است، اظهار داشت: در اواخر زمستان سال 1393 یا سال شروع بكار ستاد احیاء، حجم آب موجود 1.7 میلیارد مترمكعب و سطح آن 2115 كیلومترمربع بود، طبق برنامه درانتها سال جاری این میزان حجم باید به 9.3 میلیارد افزایش می یافت كه این امر محقق نشده است.
وی افزود: آب موجود در دریاچه حالا 3.3 میلیارد مترمكعب است، یعنی باید تابحال 7.7 میلیارد آب به دریاچه اضافه می شد ولی تنها 1.6 میلیارد مترمكعب آب اضافی نسبت به سال 1393 در دریاچه وجود دارد و این یعنی 20 درصد هدف حاصل شده و اثر بخشی هم در همین حد بوده است. اگر از نظر افزایش سطح پوشیده از آب در نظر بگیریم، اثربخشی 34 درصد بوده است.
وی افزود: البته ایجاد برخی زیرساخت های آبرسان در برنامه های ستاد احیاء وجود دارد، مشروط به تكمیل آنها، می توان درباب اثربخشی واقعی برنامه احیاء اظهار نظر قطعی كرد، هم چنین قسمتی از اثربخشی برنامه های احیاء مربوط به افزایش ذخیره آبخوان ها بود كه در محاسبات فوق اعمال نشده است.
وی در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این كه لطمه شناسی مشكلات پیشروی احیای دریاچه ارومیه نیازمند بررسی جوانب گوناگون در نشست های تخصصی است، اظهار داشت: دلیلهای مختلف فنی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در عدم موفقیت برای احیای دریاچه دخیل هستند، عدم ایجاد توالی درست در اجرای پروژه ها یكی از دلیلهای عدم موفقیت در احیای دریاچه است كه به سبب جو حاكم بر لزوم احیا و عجله برای تغییر وضعیت پریشان دریاچه، تقدم و تأخر اجرای پروژه ها آنطوری كه باید و شاید رعایت نشده است.
دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز افزود: اقدامات حاكمیتی مانند اصلاح پروانه های برداشت، تعدیل حق آبه ها، ایجاد زیرساخت ها برای تحویل حجمی آب بعنوان الزامات برای شروع اقدامات مشاركتی بطور كامل انجام نگرفت، بعنوان مثال ابتدا باید برداشت های غیرمجاز و چاه های غیرمجاز حذف می شدند، سپس بر روی چاه های مجاز كنتور هوشمند نصب میشد و بعد سیستمهای تحت فشار و یا بهسازی انهار اجرا می شد، ولی هیچ كدام از این اقدامات محقق نشد.
وی محقق نشدن وعده های مالی را نیز دلیلی دیگر برای احیا نشدن دریاچه ارومیه دانست و اظهار داشت: تنها حدود یك سوم وعده های مالی برای احیای دریاچه تحقق یافت، البته بعضی از اعتبارات نیز در زمان و مكان مناسب هزینه نشدند و برخی از پروژه ها نیمه كاره رها شده و برنامه احیا را تحت الشعاع قرار دادند، بعنوان مثال، پایاب سد شهید كاظمی ملكان به سبب اعتبار ناچیزی معطل مانده است یا این كه پروژه انتقال آب تصفیه خانه تبریز به پیكره دریاچه نیمه تمام باقی مانده است.
وی نبود هماهنگی سازمان های منطقه ای و نقص قوانین را مانع اجرای موفق برخی پروژه ها عنوان نمود و اظهار داشت: روشن شدن این مسائل نیازمند میزگردهای تخصصی است.
مجنونی هریس در بخش دیگر سخنان خود، با بیان این كه احیای دریاچه ارومیه نیازمند یك ساختارسازی است تا با تغییر مدیران و مسئولین احیای نگین فیروزهای آذربایجان تحت الشعاع قرار نگیرد، اظهار داشت: فعالیت دفترمنطقه ای كم شده و ظاهراً این دفتر در حال تعطیل شدن است، در گذشته استانداری جلسات شورای فرهنگی و اجتماعی احیای دریاچه را هر دو ماه یكبار برگزار می كرد ولی حالا این جلسات سالی یكبار برگزار می شود، همین طور سازمان جهاد كشاورزی جلسات دریاچه را هر ماه برگزار می كرد ولی حالا برگزاری این جلسات فصلی شده است، شركت آب منطقه ای در یكسال اخیر هیچ جلسه ای برگزار نكرده است. تا جایی كه بنده اطلاع دارم سازمان محیط زیست فعالیت خاصی دراین زمینه ندارد.
وی با بیان این كه NGO ها گرفتار سردرگمی شده و هیچ طرح و برنامه خاصی كه نشان از حركت رو به جلو باشد، ندارند، اظهار داشت: نتیجه این برخوردها سبب شده اعتبارات ماده 10 و 12 برای احیای دریاچه ارومیه به كمتر از یك دهم اعتبارات سال های اول احیا تقلیل یابد. به حاشیه بردن دریاچه و تبلیغات اغوا كننده در خصوص احیا شدن آن مسئولین مركزی را مجاب به كاهش اعتبارات كرده است. معتقدم ضمن پرهیز از سیاه نمایی درباب عدم امكان احیای دریاچه ارومیه، چشم ها را بر واقعیت ها نبندیم.
عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز بیان كرد: طی چند سال گذشته، دانشگاه تبریز و دانشگاه ارومیه بعنوان دو دانشگاه بزرگ منطقه مسئولیت پایش پروژه های مصوب ستاد احیا را برعهده داشتند.
وی با اشاره به نقش سازمان های بین المللی در احیای دریاچه ارومیه، اظهار نمود: تابحال خروجی خاصی از فعالیت ارگان های بین المللی وارد شده به مسئله احیای دریاچه ارومیه مشاهده نشده و یا حداقل به دست ما نرسیده است. معتقدم كارشناسانی كه برای حل موضوع احیای دریاچه ارومیه ورود پیدا كردند، افراد شاخصی نبودند و پروژه هایی هم كه كار می كنند امری نیست كه پژوهشگران ما قادر به انجام آنها نباشند، ما بعنوان كارشناسان بومی منطقه كوشیدیم برای كمك به آنها در پروژه ها حضور داشته باشیم ولی متاسفانه دانشگاه های منطقه از ارتباط با آنها بی نصیب گذاشته شدند.
وی ادامه داد: جای تعجب است كه سازمانی مانند فائو از كارشناسان بومی منطقه حتی یك مشاور هم انتخاب نكرده است. البته در بعضی مواقع هم سازمانهای بین المللی خواستند با پژوهشگران منطقه ای كار كنند ولی این امر نیز محقق نشد. بعنوان مثال مكاتبات ما با سازمان فائو درباب پروژهای موسوم به SIDA جهت افزایش بهره وری آب حوضه دریاچه ارومیه با حمایت مالی خارجی، با وجود علاقمندی سازمان فائو با عدم صلاح دید وزارت جهادكشاورزی مواجه گردید و این پروژه الان در جای دیگر از كشور در حال اجراست.
منبع: انجمن پارسیان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب