این سرزمین آب ندارد اما محور توسعه ایران آب است
به گزارش انجمن پارسیان یک متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم ضمن اشاره به این که محور اصلی توسعه ایران طی ۷۰ سال قبل مبتنی بر آب بوده است، اظهار داشت: سرزمین ایران آب ندارد و الان در شرایط بحران از دست دادن منابع آب کشور قرار داریم. ازاین رو لازم است سیستم اجرایی، برنامه ریزی و شالوده سند توسعه کشور بازنویسی شود.
به گزارش انجمن پارسیان به نقل از ایسنا، سید اویس ترابی در یک برنامه زنده اینستاگرامی با عنوان «بحران آب و خشکسالی در ایران» ضمن بیان این که به بیانی دقیق تر از بحران آب ایران باید به اسم «بحران از دست دادن منابع آب» یاد نماییم، اظهار داشت: کشور ما دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است. منبع اصلی آب در چنین اقلیم هایی آب های سطحی نیست بلکه منابع آب زیرزمینی است. ۸۰ درصد منابع آب ایران زیرزمینی و کمتر از ۲۰ درصد آن آب های سطحی و رودخانه ها است.
رییس اندیشکده زیست پذیر شهری افزود: ما طی ۷۰ سال قبل ۲۰ درصد حجم ذخیره استاتیک منابع آب زیرزمینی خویش را از دست داده ایم یعنی با احتساب کل منابع آب زیرزمینی و سطحی نزدیک به ۱۵ تا ۱۶ درصد از کل منابع آب کشور از دست رفته است. وقتی حجم استاتیک منابع آب زیرزمینی از دست می رود به دلیل بسته شدن خلل و فرج آن، فرونشست زمین اتفاق می افتد که حتی در صورت کنترل برداشت ها و وقوع بارندگی های مناسب دیگر امکان تغذیه و تشکیل آن بخش از آبخوان از بین می رود و تجدید نمی گردد. فرونشست در تمام دشت های فلات مرکزی ایران از تهران گرفته تا سمنان، کرمان، خراسان، فارس و اصفهان با نرخ فزاینده ای رو به رشد است در حالیکه پدیده فرونشست یک بحران غیر قابل بازگشت است و صدمه ای به محیط زیست وارد می نماید که نمی توان آنرا ترمیم کرد.
این سرزمین آب ندارد اما محور توسعه ایران «آب» است
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم با اشاره به اینکه نکته مهم در لیست کردن علل و عوامل مختلف ایجاد بحران پیچیده ازدست دادن منابع آب این است که بتوانیم سیستماتیک مبحث را بررسی و عوامل را در دو گروه عوامل اصلی و فشارهای ناشی از آنها دسته بندی نماییم، اظهار نمود: از سال ۱۳۲۷ که نخستین برنامه توسعه ۷ ساله کشور نوشته شد تابحال ۱۱ برنامه توسعه یا سند توسعه در کشور ابلاغ گردیده است و همه آنها که به نام برنامه های پنج ساله توسعه عنوان می شوند، آب محور بوده اند یعنی ۷۰ سال است که محور توسعه ایران مبتنی بر پارامتری گذاشته شده که متناسب با ظرفیت ها و توان اکولوژیک این سرزمین نیست چونکه این سرزمین آب ندارد و در طول تاریخ همیشه آب کم داشته است ازاین رو نمی توان توسعه را در این کشور بر اساس آب قرار داد.
به گفته ترابی، زمانی که برنامه توسعه کشور بر اساس آب گذاشته شود مهم ترین دستوری که بر اساس آن صادر می شود توسعه بدون چون و چرای اراضی کشاورزی است. ازاین رو به منظور توسعه اراضی کشاورزی و رسیدن به افق برنامه های توسعه، مهار آب های سطحی که کمتر از ۲۰ درصد حجم منابع آب ایران را تشکیل می دهد، در دستور کار قرار می گیرد چونکه زمان جریان آب های سطحی در اقلیم ایران همزمان با فصل متناسب کشت و کار و کشاورزی نیست. به همین جهت لازم است ذخیره شوند و به همین خاطر می رویم سراغ فناوری و ابزاری به نام سدسازی تا بتوانیم در فصل کشت و کار برای آن برنامه ریزی نماییم.
وجود ۷۶۰ هزار حلقه چاه در کشور
وی در ادامه خاطرنشان کرد: برای توسعه اراضی کشاورزی احتیاج به آب داریم ازاین رو طی ۷۰ سال قبل علاوه بر منابع آب های سطحی، با همین روش از مابقی ۸۰ درصد منابع آب زیرزمینی هم برداشت کرده ایم. ازاین رو تعداد چاه های آب در کشور از ۵۰ هزار حلقه چاه در سال ۵۰ حالا به ۷۶۰ هزار حلقه چاه افزایش پیدا کرده و دست اندازی به حجم ذخیره استاتیک این آبخوان ها سبب وقوع پدیده فرونشست زمین شده است.
اکوسیستم های موجود در اقلیم خشک ایران هم به منابع آبی نیاز دارند
این هیدرولوژیست همینطور متذکر شد: نکته قابل توجه این است که در اقلیم خشک ایران که حجم آب های سطحی آن کمتر از ۲۰ درصد است، اکوسیستم های موجود همچون رودخانه ها، تالاب ها، دریاچه ها و اکوسیستم های پراکنده جنگلی داخل سرزمینی هم نیازمند این منابع آب هستند و به زحمت می توانند با این حجم آب سطحی محدود سرپا بمانند. در کنار این موارد در مناطقی که آب ندارد و بارندگی در آن زیر ۱۰۰ میلی متر در سال است با راه اندازی صنایع پرآب بر و افزایش جمعیت نامتناسب با توان اکولوژیک منطقه بارگذاری های نامتجانس کرده و در نتیجه تنش آبی در این مناطق را افزایش داده ایم.
بخش کشاورزی با مصرف ۹۰ درصد از آب مصرفی تنها ۳۰ درصد اشتغال ایجاد کرده است
ترابی با اشاره به اینکه سندهای توسعه پنج ساله کشور طی ۷۰ سال قبل دارای ایرادات سیستماتیک است، اظهار نمود: این نقیصه ها سبب تولید چندین گزاره غلط هم شده اند که بعنوان مثال میتوان به این گزاره اشاره نمود که «اشتغال اصلی در کشور، کشاورزی است.» این یک گزاره غلط است چون در حالیکه ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود اما اشتغال کشاورزی در کشور ما به صورت متوسط کمتر از ۳۰ درصد و تولید ناخالص داخلی غیر نفتی ناشی از کشاورزی هم کمتر از ۱۰ درصد است.
وی افزود: محور اصلی توسعه را در ایران کشاورزی قرار داده ایم و جای هیچ حرفی در آن نیست چونکه گفته می شود امنیت غذایی و اشتغال به همراه دارد اما در واقع هم اشتغال پایینی در کشور و هم استعدادهای پایینی در کشاورزی دارد. با این وجود امنیت غذایی می تواند از راه قوت غالب یعنی غلات تامین گردد چون ایران توان تولید غلات را دارد. ۶۰ درصد زراعت غلات به صورت دیم و کمتر از ۴۰ درصد آن به صورت آبی است و آنچه که استعدادش را ندارد، تولید محصولات باغی و جالیز و صیفی جات است.
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم اضافه کرد: صنایع بزرگ کشور هم کمتر از ۵ درصد اشتغال دارند و اشتغال های اصلی در ارتباط با بخش خدمات با سهم ۴۰ درصد و صنایع کوچک و متوسط با سهم ۲۵ درصد است.
ترابی تصریح کرد: نیروی محرک اصلی بحران آب در ایران در برنامه های اشتباه توسعه یازده گانه نهفته است. این نیروی محرک اصلی باید حل شود و اگر بر فشارهایی که از آن ناشی شده متمرکز شویم نتیجه آن می شود سدسازی مهارنشده و مهار لجام گسیخته آب های سطحی که همه معلول و متاثر از همین برنامه های توسعه ۵ ساله کشور هستند.
وی در ادامه ضمن اشاره به این که تنها حکمرانان نیستند که اسناد توسعه را تهیه می کنند، خاطرنشان کرد: ما متخصصان از اعضای اصلی تهیه این اسناد توسعه هستیم. کارشناسان از حوزه های تخصصی مختلفی همچون جامعه شناسی، اقتصاد، عمران، روانشناسی، پزشکی، هواشناسی و... گرد هم می آیند و دو مرتبه برنامه های توسعه را تدوین می کنند. به همین خاطر این گونه نیست که همه پیکان افترا را به سمت حکمرانان بگیریم چونکه زمینه ساز تصمیم های حکمرانان ما متخصصان کشور بوده ایم.
آینده بحران از دست دادن منابع آب کشور هم اکنون است
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم ضمن اشاره به این که آینده بحران از دست دادن منابع آب هم اکنون است، اظهار نمود: آینده بحرانی که در اواخر دهه ۸۰ برخی متخصصان و دلسوزان در حوزه آب نسبت به آن اخطار داده بودند، حالا است. آنان اخطار دادند که بحران آب و از دست دادن منابع آب ایران شروع شده است و اگر اقدامی صورت نگیرد طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده منابع آب را از دست خواهیم داد. حالا در آن نقطه قرار داریم و علایم و نتایج آن فعال گشته است.
وی در ادامه تصریح کرد: هم اکنون ما چهار وزارت خانه داریم که به صورت مستقیم در برداشت آب اثرگذار هستند که سه تا از آنها همچون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت صنعت، معدن و تجارت محل و میزان نیاز آبی را تعیین و دستور آنرا صادر می کنند و یکی از آنها یعنی وزارت نیرو طبق وظایف خود که از دهه ۵۰ بین وزارت خانه ها تقسیم شده این میزان نیاز آبی را تأمین می کند ازاین رو وزیر نیرو کاری را می کند که در سرلوحه شرح وظایف و فرایندهای سازمانی او نوشته شده است و محل و میزان نیاز آبی را تعیین نمی کند بلکه سه وزارت خانه دیگر آنرا تعیین می کنند.
ترابی در انتها اظهار داشت: ازاین رو راهکار مشخص این است که دو نیروی محرک اصلی بحران از دست دادن منابع آب در کشور را متوقف نماییم که یکی از آنها این است که وزارت خانه ها از این سیستم جزایر مجزا درآیند و سیستم اجرایی و برنامه ریزی کشور دو مرتبه بازنویسی شود و دوم این که شالوده سند توسعه کشور باید از نو بازنویسی شود و با عنایت به توان اکولوژیک این سرزمین - که آب مهم ترین عامل آن است - نوشته شود اما این اقدام ساده ای نیست و حل این مسئله پیچیده چند تخصصی احتیاج به متخصصان جوان چند تخصصی دارد.
منبع: انجمن پارسیان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب