معاون وزیر بهداشت :
دانشگاه های پزشکی مأمور کاهش تهدیدات سلامت شدند
انجمن پارسیان: انجمن پارسیان: معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت می گوید دانشگاه های علوم پزشکی مامور شده اند تا تهدیدات سلامت مانند بار بیماریها، تغییرات اقلیم، اعتیاد، کاهش جمعیت و... را کاهش دهند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: تحقیقات در حوزه علوم پزشکی یکی از حوزه های پرچالش تحقیقاتی در سرتاسر نظام علمی است. تحقیقات در این عرصه از اثربخشی یک دارو تا پژوهش در چگونگی رفتار انسان ها را در برمی گیرد. بهداشت و درمان همواره به نتایج این تحقیقات نیازمند بوده اند تا بتوانند سلامت مردم جامعه را تأمین کنند.
وزارت بهداشت با دارا بودن بیشتر از ۸۰۰ مرکز تحقیقاتی متعلق به دانشگاه های علوم پزشکی و سازمان های وابسته یکی از بزرگترین های اکوسیستم های تحقیق و فناوری در کشور را شکل داده است. بر مبنای آمار بیشتر از نیمی از تحقیقات کشور در حوزه علوم پزشکی توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه ها صورت می گیرد. همین مساله اهمیت تحقیقات علوم پزشکی در عرصه تولید علم و فناوری در کشور را نشان داده است.
دکتر یونس پناهی، استاد تمام رشته داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله الاعظم در کسوت معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در رابطه با سیاست ها و برنامه های حوزه تحقیقات و فناوری دانشگاه های علوم پزشکی با خبرگزاری مهر گفتگو کرده و تصویری از اکوسیستم علم و فناوری حوزه علوم پزشکی ترسیم کرده است. در ادامه این گفتگو را می خوانیم:
* در سالهای اخیر حوزه فناوری اهمیت ویژه ای پیدا کرده است از همین رو شرکتهای دانش بنیان هم در حوزه سلامت رشد یافته اند، به نظر می آید این شرکت ها باعث رشد هر چه بیشتر و تجاری سازی و فروش محصولات فناوری سلامت شده اند، ارزیابی شما از وضعیت رشد دانش بنیان ها در حوزه علوم پزشکی چیست؟
پناهی: وضعیت شرکتهای دانش بنیان سلامت در سه سال متوالی رشد قابل ملاحظه ای داشته است و از میزان ۷۶۲ شرکت در سال ۱۴۰۰ به ۱۲۳۶ شرکت در سال ۱۴۰۲ (ابتدای خردادماه ۱۴۰۲) رسیده است. این شرکت ها در سه حوزه «دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان»، «وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی» و «کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی» فعالیت می نمایند و بیشترین رشد شرکتهای دانش بنیان در حوزه دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان با رشدی ۴۰.۲۶ درصدی بوده است.
شرکت های فعال در «کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی» رشدی ۳۲.۱۱ درصدی و شرکتهای فعال در «وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی» رشدی ۲۷.۶۳ درصدی را در سه اخیر تجربه کرده اند.
ضمن این که تعداد محصولات حوزه سلامت طی ۵ سال گذشته هم رشد قابل توجهی داشته اند بگونه ای که افزایش ۲۶۹ در محصولات مجوزدار، افزایش تعداد ۵۶۷ در محصول نمونه اولیه و افزایش ۱۱۵ در محصول تجاری را شاهد می باشیم.
وضعیت اکوسیستم فناوری طی یک سال قبل در حوزه علوم پزشکی نشان داده است که با تشکیل ۳ پارک علم و فناوری سلامت جدید تعداد پارک های علم و فناوری سلامت به ۱۶ پارک رسیده است. همینطور با تأسیس و راه اندازی ۸ مرکز رشد فناوری سلامت در مجموع ۹۸ مرکز رشد فناوری سلامت در کشور داریم. در کنار آنها ۷ مرکز نوآوری راه اندازی شده اند و ۴ مرکز نوآوری هم درحال دریافت مجوز از شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی هستند. همه این موارد به اشتغال زایی ۷ هزار و ۹۶۶ نفر در شرکت ها و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد علوم پزشکی منجر گردیده است.
در بخش غیردولتی هم معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در ۶ صندوق غیر دولتی پژوهش و فناوری مشارکت داشته است که این مشارکت به حمایت مالی و اعطای گرنت به محققان علوم پزشکی منجر می شود.
در کنار این فعالیت ها، توانسته ایم دو رویداد فناورانه و هفتمین فن بازار ملی سلامت و نخستین نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های حوزه سلامت در را هم برگزار نماییم.
* یکی از فعالیتهای مهم در حوزه تحقیقات و فناوری طراحی مسیر آینده است. از آنجائیکه منابع کشور محدود است نیاز است که محققان در جهت نیاز کشور حرکت کنند تا هم مبحث حرکت بر مرزهای دانش هم پاسخگویی اجتماعی به مسائل و مشکلات در کنار هم محقق شود. در این راه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت چه تمهیداتی اندیشیده است؟
بر اساس برنامه و تعهدات وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمان کسب رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی، قرار بود که تحقیقات در علوم پزشکی را کاربردی نماییم و این تحقیقات در جهت حل مسائل و مشکلات کشور و مساله محور باشد. برای پاسخ به این مورد در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تمام تهدیدات حوزه سلامت را در کشور رصد کردیم و در کمیته های مختلف، کارشناسی و ارزیابی شد و از مراکز تحقیقاتی و دانشگاه های علوم پزشکی استفاده کردیم و این تهدیدات حوزه سلامت را استخراج کردیم.
در واقع این که تحقیقات حوزه علوم پزشکی چگونه می تواند به این تهدیدات پاسخ دهد و در جهت نیازهای جامعه باشد را مشخص کردیم. همچون تهدیدات سلامت میتوان به بار بیماری ها اشاره نمود. ما به جهت اینکه بتوانیم تحقیقات علوم پزشکی را کاربردی نماییم باید این تحقیقات در جهت کاهش بار بیماری ها باشد. مقایسه ای که در طول سالهای گذشته انجام شده، حرکت بیماری ها و برآیند آن نشان داده است که بار بیماری ها از بیماری های واگیر به سمت بیماری های غیرواگیر حرکت کرده است.
بیماری های غیر واگیر مانند بیماری های قلب و عروق، بیماری های نورولوژی و مغز و اعصاب، بیماری های بدخیم و سرطان ها، بیماری های تنفسی و مسائل و مشکلات تروما و تصادفات هستند. این مجموعه عمده بیماری هایی هستند که می تواند تهدید باشند و هزینه های نظام سلامت را بالا ببرد و تورم ایجاد نماید.
از جمله تهدیدات سلامت، میتوان به «بار بیماری ها»، «جمعیت»، «تغییرات اقلیمی» و «رفتارها، سلامت روان، سلامت اجتماعی و اعتیاد» اشاره کرده که برای حل هر کدام از آنها به دانشگاه های علوم پزشکی کشور مأموریت دادیم تهدید دیگر مبحث «جمعیت» است. با ارتقا کیفیت زندگی مردم و افزایش امید به زندگی در زمینه جمعیت تعیین کننده است. یک زمانی امید به زندگی در کشور ما حدود ۵۰ سال بود و الان این میزان امید به زندگی به بالای ۷۰ سال رسیده است. وقتی امید به زندگی بالا باشد نشان داده است که جامعه به سمت پیری می رود. اصل مبحث «پیری» مسائل و مشکلاتی را به دنبال دارد. متناسب با پیری، بدخیمی ها، پوکی استخوان، تروما و تصادفات و بیماری های فراموشی بیشتر می شود و مهم تر از آن وقتی جامعه به سمت پیری حرکت می کند باید رشد جمعیت و جوان شدن جمعیت هم باید جایگزین آن شود.
از آن جایی که در جامعه ما نرخ فرزندآوری یا (Total fertility rate) در عدد ۱.۸ است و در بعضی از استان ها مانند استان گیلان، البرز، مازندران از این عدد پایین تر است، این مورد را بعنوان یک مساله مورد بررسی قرار دادیم. در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت این مورد بعنوان یک اولویت به مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی داده شده که چرایی کاهش جمعیت را بررسی نمایند تا بتوانیم هم برای مسائل و مشکلات سالمندی و هم برای ریسک عامل های خانواده ها و عدم تمایل خانواده های جوان به فرزندآوری را بررسی نماییم.
موضوع دیگری که بعنوان تهدید حوزه سلامت شناخته می شود «تغییرات اقلیمی» است. امروزه بحث بی آبی، تغییرات اقلیم و به تبع آن مباحث امنیت غذایی از بحث های جدی حوزه سلامت است. ما در حوزه تحقیقات این را بعنوان یک اولویت در نظر گرفته ایم که بتوانیم در رابطه با موضوع هایی همچون بی آبی، ریزگردها، مسمومیت های مواد غذایی سبد خانوار تحقیقات جامع انجام دهیم.
موضوع مهم دیگری که بعنوان تهدید سلامت در مرکز تحقیقات ما قرار گرفته است مساله «رفتارها، سلامت روان، سلامت اجتماعی و اعتیاد» است. مأموریت های واگذار شده به دانشگاه های علوم پزشکی متأثر از وجود زیرساخت های تحقیقاتی و اعضای هیأت علمی و متخصصان مربوطه است. البته واگذاری مأموریت ها به این مفهوم نیست که دانشگاه ها کار دیگری انجام ندهند، بلکه این مبادرت به مفهوم هدایت در یک مسیر تحقیقاتی ویژه است.
به همین منظور به دانشگاه های علوم پزشکی کشور مأموریت دادیم که به این موضوعات بپردازند. در همین زمینه تحقیقات موضوعی در رابطه با «جمعیت و جوانی جمعیت» به دانشگاه های کلان منطقه یک مانند گیلان و مازندران واگذار شده است. به صورت نمونه دانشگاه علوم پزشکی تهران که دارای زیرساخت تحقیقاتی و هیأت علمی مرتبط می باشد را در رابطه با بیماری های غیرواگیر همچون دیابت مأمور کرده ایم. نمونه دیگر واگذاری مأموریت تحقیقات در رابطه با امنیت غذایی به انستیتو تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است، ضمن این که این دانشگاه، مأموریت تحقیق در رابطه با سرطان ها را برعهده دارد. تغییر چهره سرطان ها از دستگاه گوارش به روده و کلورکتال هم همچون اولویت های تحقیقاتی است.
در نمونه دیگری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مأموریت تحقیقات در رابطه با بیماری های قلب و عروق را برعهده دارد. دانشگاه های علوم پزشکی مناطق جنوبی کشور همچون زاهدان و بندرعباس به علت شیوع پرفشاری خون، مأموریت بررسی کنترل و ارزیابی و ریسک عامل های فشار خون را برعهده گرفته اند. دانشگاه علوم پزشکی اهواز مسائل ریزگردها و بیماری های تنفسی و بیماری های ناشی از ریزگردها، نفت و هیدروکربن ها و دانشگاه علوم پزشکی دزفول تغییرات اقلیمی را بررسی می کنند. دانشگاه علوم پزشکی مشهد به همراه دانشگاه علوم پزشکی تبریز در حوزه داروهای بیولوژی و با تکنولوژی های جدید تحقیقات می کنند.
* شاخص اعطای مأموریت های کلان به دانشگاه های علوم پزشکی بر چه مبنایی بوده است؟
به تمام دانشگاه های علوم پزشکی کشور مساله محور و متناسب با نیازهای حوزه سلامت، مأموریت داده ایم و هر دانشگاهی این کار را توسط مراکز تحقیقاتی خودشان انجام خواهند داد. به این مفهوم که اگر یک مأموریتی داده شده است پیش از این مرکز تحقیقاتی متناسب با آن مأموریت در آن دانشگاه فعال گشته است. ضمن این که زیرساخت ها و هیأت علمی در رابطه با آن مأموریت هم در آن مرکز وجود دارد.
موضوع دیگری که وعده داده بودیم به سرانجام برسانیم «شبکه های تحقیقاتی» بود. ایجاد شبکه به این مفهوم است که مراکز تحقیقاتی حول یک محور کار کنند. عموم مراکز تحقیقاتی در کشور کارهای ایزوله انجام می دهند و هر مرکز هم می خواهد اداره خویش را تشکیل دهد اما ما در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تلاش کردیم این فضا را تغییر داده و مراکز تحقیقاتی را به سمت شبکه سازی ببریم. حالا هر مرکز تحقیقاتی می توانند یک پژوهشکده باشند و هر سه پژوهشکده می توانند یک پژوهشگاه باشند.
این تغییر به این منظور انجام شد که مراکز تحقیقاتی با تخصص های مختلف در کنار هم قرار بگیرند و هر مرکز تحقیقاتی لابراتوار و دستگاه و پرسنل جداگانه نداشته باشد. این تمرکز کمک می نماید که به هر یک از پژوهشکده ها و پژوهشگاه ها لابراتوار جامع داده شود و تجهیزات آزمایشگاهی آنها تکمیل شود تا بتوان با کمترین هزینه بیشترین بازدهی را داشت.
مسئله دیگری که در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بعنوان تغییرات کاربردی تحقیقات و فناوری ایجاد کردیم، مبحث «عدالت در پژوهش» بود.
برای نخستین بار در طول تاریخ ایجاد وزارت بهداشت، بودجه های تحقیقات دستگاههای اجرایی که به بودجه های یک درصد مشهور هستند را میان همه دانشگاه ها توزیع کردیم. اسفندماه ۱۴۰۱ بیشتر از ۲۷۰ میلیارد تومان به همه دانشگاه های علوم پزشکی متناسب با برنامه داده شد.
* در جهت اجرایی سازی شعار سال «رشد تولید؛ مهار تورم» در حوزه تحقیقات علوم پزشکی برنامه ای طراحی شده است؟
در راستای اجرایی سازی شعار سال «رشد تولید؛ مهار تورم» در حوزه تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تاکید بر اینست که با کاهش و کنترل بار بیماری ها، هزینه های نظام سلامت را کم نماییم تا تقاضا بیشتر نشود. ضمن این که ما تلاش داریم تحقیقات را به سمت پیشگیری ببریم. منتظر نمی شویم که انسان ها بیمار شوند بلکه تاکید اصلی تحقیقات اینست که با اصلاح شیوه های زندگی، تغییر تغذیه و مسائل در رابطه با تحرک و کنترل ریسک فاکتورهایی همچون فشار خون، چربی خون و وزن به سمت پیشگیری حرکت نماید. در واقع تحقیقات در این عرصه حمایت می شوند تا از بیماری افراد جامعه پیشگیری شود تا هزینه های بیماری ها هم به تبع آن کنترل شود.
تولید علم و مرجعیت علمی در علوم پزشکی برای ما در وزارت بهداشت از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. تاکید اصلی ما در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بر اینست که مجموعه تحقیقات و پژوهشها منجر به تولید علم و نگارش مقالات شود تا بتوان به مرجعیت علمی رسید. اما تولید مقاله هدف غایی نیست. اگر پژوهشی منجر به تولید مقاله می شود تازه در ابتدای راه قرار دارد و بلکه باید آنرا ادامه دهد تا از آن یک محصول دارویی، یک تجهیزات پزشکی، یک پروتکل درمانی، یا یک تغییر در رفتار مردم استخراج شود.
دو شورایعالی تحقیقات و شورایعالی فناوری در وزارت بهداشت برای اولین بار شکل گرفت، خروجی تصمیمات این شوراها چه بوده است و به چه تصمیماتی انجامیده است؟
ما در جهت سروسامان دادن به تحقیقات در کشور و این که نتایج کل تحقیقات در یک بخش متمرکز شود، شورایعالی تحقیقات را در وزارت بهداشت شکل داده ایم. ریاست این شورا برعهده وزیر بهداشت است و معاون تحقیقات و فناوری هم نایب رییس این شورا است. شورا از اعضای حقیقی و حقوقی تشکیل می شود، اعضای حقوقی شامل معاونان وزیر و اعضای حقیقی شامل ۵ پژوهشگر و نخبگان برجسته کشور هستند.
اعضای شورایعالی تحقیقات در وزارت بهداشت مسئولیت نیازسنجی مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده ها و پژوهشگاه را برعهده دارند. در حوزه های تحقیقاتی مختلف نیازها را دریافت می نماییم و متناسب با آن آینده پژوهی و آینده نگاری می شود و سیاست گذاری کلان تحقیقات شامل تحقیقات کاربردی و مساله محوری صورت می گیرد و نتایج این کار در چارچوب سیاست های تحقیقاتی در اختیار دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی قرار می گیرد.
نکته مهم در این حوزه، برخلاف سنوات گذشته که تحقیقات شکل مستقل از نیازهای کشوری داشت و مدیران مربوطه چندان در جریان پژوهشها قرار نمی گرفتند، این تغییر را بوجود آورده ایم که بتوانیم تحقیقات را کاربردی نماییم، معاونت های مختلف همچون درمان، غذا و دارو، بهداشت، آموزش نیازهای پژوهشی خویش را در اختیار ما قرار می دهند و مصوبات این حوزه هم در اختیار معاونت ها قرار می گیرد. در ادامه دانشگاه ها هم از این مصوبات آگاه می شوند و دانشگاه ها متناسب با زیرساخت و اعضای هیأت علمی این اولویت ها را اجرایی می کند.
در این بخش یک مسئولیت هم برعهده مراکز تحقیقاتی وابسته به سازمان ها است. خوشبختانه بعضی از این تصمیمات توسط این دسته از مراکز تحقیقاتی اجرایی می شود. به صورت نمونه اگر بخواهیم در زمینه نیروی انسانی حوزه سلامت تحقیقی داشته باشیم، مرکز تحقیقات معاونت توسعه و مدیریت منابع می تواند این مهم را برعهده بگیرد. در نمونه دیگر میتوان به نحوه حمایت بیمه ها اشاره نمود که این کار برعهده مرکز تحقیقاتی سازمان بیمه سلامت است.
در حوزه سلامت موضوع هایی مانند تجویز دارو، درخواست آزمایش و درخواست های پاراکلینیکی و تناسب آن با نیازهای بیماران از اهمیت زیادی برخوردار می باشد و خیلی از همکاران معتقدند که باید در این حوزه نیازهای واقعی مشخص شود، این مورد یکی از مأموریت های تحقیقاتی مهمی است که به یکی از دانشگاه های علوم پزشکی کشور واگذار کردیم تا در این حوزه مطالعه صورت گیرد.
شورای عالی فناوری سلامت هم با ریاست وزیر بهداشت و نایب رئیسی معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت شکل گرفته است. این شورا هم علاوه بر اعضای حقیقی و حقوقی، دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و یک نفر به نمایندگی از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور در این شورا حضور دارند. معاونت علمی ریاست جمهوری ظرفیت بزرگی را برای حمایت طرح های تحقیقاتی دارد. این نهاد دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی را از راه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت مورد حمایت قرار می دهد، در واقع پشتیبانی از طریق معاونت علمی ریاست جمهوری و نظارت بر این حمایت برعهده ما خواهد بود.
از همین رو در نشست مشترک میان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور با معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت برگزار و مقرر شد به منظور جلوگیری از مطالعات و تحقیقات تکراری، نظارت برعهده وزارت بهداشت باشد. ضمن این که نیازسنجی از جانب معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت صورت گرفته و هم اکنون نیازهای اصلی کشور مشخص شده است و اشراف به این مساله وجود دارد.
* مبحث تولید علم در سالهای اخیر به یکی از مباحث مهم در نظام علمی کشور بدل شده است، برای افزایش شتاب تولید علمی در علوم پزشکی چه برنامه ای دارید؟
یکی از سیاست های جدی وزارت بهداشت در حوزه تحقیقات؛ تولید علم، فناوری و مرجعیت علمی است. تولید علم باید به فناوری منتج شود و در عین حال به مرجعیت علمی دست یابیم. سرعت تولید علم در حوزه علوم پزشکی هم اکنون خوب است اما سرعت بیشتری در این حوزه نیاز داریم. عدم کاهش شتاب تولید علم خواسته مقام معظم رهبری و مسؤلان رده بالای کشوری است. برای عدم کاهش این شتاب، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها باید در جهت احتیاج به تولید علم بپردازند تا بتوانیم موقعیت های خودمان را در منطقه و جهان ارتقا بدهیم.
در حوزه نوآوری در سال ۲۰۱۴ رتبه ایران ۱۲۰ دنیا بوده است اما به تدریج این رتبه ارتقا یافت و در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۵۳ دنیا رسیده است و ما در وزارت بهداشت برنامه ریزی کرده ایم که باید این رتبه را به جایگاه ۳۵ ارتقا بدهیم تا جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان بهبود یابد.
منبع: انجمن پارسیان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب