براساس چهار نظام علمی جهان؛
جدید ترین جایگاه علمی ایران در دنیا و منطقه
بررسی تولیدات علمی ایران نشان داده است که جمهوری اسلامی ایران با رتبه پانزدهم در تولید علم به سال ۲۰۲۲ وارد می شود و انتظار می رود با کاهش اثرات پاندمی کرونا، رشد علمی ایران ادامه پیدا کند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: تولیدات علمی یک کشور مجموعه ای از تحقیقات، مقالات، استنادات، همکاریهای بین المللی، فعالیت محققان، مؤسسات آموزشی و پژوهشی یک کشور هستند. در بررسی این تولیدات شاخصهای مختلفی همچون چاپ مقاله در مجلات معتبر بین المللی، استنادات، اعتبار مجلات و میزان بهره وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان به صورت کمی و کیفی درنظر گرفته می شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره در دیدارهای نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور به مبحث تولید علم نافع و حرکت رو به رشد علمی جمهوری اسلامی ایران تاکید فرموده اند. در تازه ترین دیدار معظم له با نخبگان، ایشان با تاکید بر ضرورت تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راهکارهای علمی مشکلات مختلف اظهارداشتند: ظرفیت نخبگی جوانان ملت ایران، می تواند زمینه ساز پر کردن شکاف علمی کشور با علم جهانی، عبور از مرزهای جهانی علم، ایجاد تمدن نوین اسلامی و تحقق آینده درخشان کشور باشد. ایشان با یادآوری سخنان چند سال قبل خود درباره آینده ایران و لزوم پیشتازی در عرصه علم جهانی گفتند: باید بگونه ای حرکت نماییم که در آینده ای معقول، ایران منبع علم جهانی بشود و هر کسی برای دسترسی به جدید ترین یافته های علمی، ناچار از یادگیری زبان فارسی شود، همانگونه که در برهه هایی از تاریخ، ایرانی ها بر قله های دانش جهانی قرار داشتند و کتابهای دانشمندان ایران در دانشگاه های غرب و شرق مورد تدریس و استناد اهل علم و دانش بود.«لزوم آفرینش علمی» نکته دیگری بود که رهبر انقلاب در تبیین آن، گفتند: امروز کارهای علمی مهمی در کشور در حال انجام می باشد که غالباً جزو شاخه های علمی خلق شده به دست دیگران است، در حالیکه علاوه بر این، باید با خلاقیت و نوآوری، قوانین ناشناخته طبیعت را کشف و در تولید علم، نوآوری کرد. حال که سال ۲۰۲۱ به پایان رسیده است، بررسی بخشی از این دستاوردهای علمی نشان داده است که رشد علمی ایران از حرکت نایستاده است و همچنان رشد باکیفیت تولیدات علمی ایران ادامه دارد. بررسی جایگاه علمی ایران در سال ۲۰۲۱ بر مبنای برآوردهای نظام های بین المللی WOS یا Web of Science، اسکوپوس (SCOPUS)، نظام نامه NATURE INDEX و استخراج از اطلاعات پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) انجام شده است. در این بررسی رشد علمی کشور بر پایه شاخصهای بین المللی تولید علم صورت گرفته است. هم اکنون جمهوری اسلامی ایران بر پایه آخرین اطلاعات تولید علم، در نظام بین المللی Web of Science در سال ۲۰۲۱ در رتبه پانزدهم دنیا قرار دارد و آخرین به روز رسانی تولید علم ایران در حوزه Web of Science تا روز ۲۸ نوامبر سال ۲۰۲۱ نشان داده است شاخص اچ ایندکس ایران عدد ۳۸۳ است که این میزان نشان دهنده میزان کیفیت مقالات ایرانی ثبت شده است.جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال اخیرموضوعسال۲۰۲۱۲۰۲۰۲۰۱۹۲۰۱۸۲۰۱۷تولید علم در جهانرتبه۱۵۱۶۱۶۱۶۱۶تعداد۶۴۸۲۲۷۲۲۹۴۶۴۱۶۹۵۶۵۳۵۵۴۵۹۳سهم (درصد)۲.۱۶ درصد۲.۰۵ درصد۱.۸۵ درصد۱.۷۴ درصد۱.۷۱ درصدتولید علم در کشورهای اسلامیرتبه۱۱۱۱۱تعداد۶۴۸۲۲۷۲۲۹۴۶۴۱۶۹۵۶۵۳۵۵۴۵۹۳سهم (درصد)۲۰.۱۰ درصد۲۰.۶۱ درصد۲۰.۴۲ درصد۱۹.۸۶ درصد۲۰.۵۹ درصد
استنادات
* داده های در ارتباط با بخش استنادات از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده استرتبه۱۵۱۶۱۶۱۸۱۹تعداد۴۷۶۴۱۲۸۵۵۸۱۴۵۶۰۷۶۵۴۸۱۸۱۶۰۳۵۷۶سهم (درصد)۱.۵۶ درصد۱.۴۴ درصد۱.۴۲ درصد۱.۲۵ درصد۱.۱۳ درصدمقالات برتررتبه۱۶۱۵۱۹۲۳۲۷تعداد۵۵۰۷۵۹۵۴۹۳۶۳۲۷۷سهم (درصد)۳.۶۷ درصد۳.۵۲ درصد۲.۷۹ درصد۲.۰۸ درصد۱.۶۷ درصدمقالات برتر (تجمعی)رتبه۲۳۲۴۲۷۳۲۳۴تعداد۳۳۷۰۲۸۳۶۲۰۸۵۱۵۳۶۱۱۷۳سهم (درصد)۱.۹۰ درصد۱.۷۵ درصد۱.۴۸ درصد۱.۲۷ درصد۱.۱۳ درصد
مقالات پراستناد
*آخرین آمار در ارتباط با تعداد مقالات پر استناد کشور در پایگاه wos بر مبنای به روزرسانی چهارمین دوماهنامه ESI سال ۲۰۲۱رتبه۱۶۱۵۱۹۲۳۲۷تعداد۵۵۰۷۵۴۵۴۵۳۶۳۲۷۷سهم (درصد)۳.۶۷ درصد۳.۵۰ درصد۲.۷۷ درصد۲.۰۸ درصد۱.۶۷ درصدمقالات کنفرانسرتبه۴۲۳۸۴۰۳۸۳۷تعداد۸۱۷۲۱۴۵۳۳۹۵۳۷۳۹۴۲۷۲سهم (درصد)۰.۳۵ درصد۰.۴۵ درصد۰.۴۷ درصد۰.۵۰ درصد۰.۵۵ درصد
مشارکت بین المللی (دیپلماسی علمی)
*داده های در ارتباط با مشارکت بین المللی (دیپلماسی علمی) از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است.رتبه۲۰۲۲۲۴۲۸۳۰تعداد۱۹۱۳۰۲۱۹۸۴۱۷۹۶۶۱۴۰۳۷۱۲۱۴۵سهم (درصد)۱.۱۵ درصد۱.۰۵ درصد۰.۹۰ درصد۰.۷۸ درصد۰.۷۲ درصدمقالات داغرتبه۱۳۲۱۲۵--تعداد۷۷۶۷۱۹--سهم (درصد)۴.۹۶ درصد۳.۱۲ درصد۲.۹۴ درصد--جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال گذشته نشان داده است که میزان درصد مقالات کنفرانسی به علت شیوع پاندمی کرونا در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نسبت به دوره های قبل به صورت محسوسی کاهش داشته است. سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱.۲۶ درصد و در سال ۲۰۲۰ به میزان ۲.۹۷ درصد بوده است. این در شرایطی است که سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در سال ۲۰۱۹ میزان ۵.۲۹ درصد، در سال ۲۰۱۸ میزان ۶.۶۱ درصد و در سال ۲۰۱۷ میزان ۷.۸۳ درصد بوده است. داده های در ارتباط با بخش درصد مشارکت بین المللی جمهوری اسلامی ایران از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است و نشان داده است که درصد مشارکت بین المللی در پنج سال گذشته رشد خوبی داشته است. این درصد از میزان ۲۲.۲۴ در سال ۲۰۱۷ به میزان ۳۵.۶۵ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است. این میزان در سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ به ترتیب ۲۴.۸۴ درصد، ۲۸.۰۲ درصد و ۳۱.۷۰ درصد بوده است. بخش قلمروهای پژوهشی برتر جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال گذشته نشان داده است که سه گروه مهندسی، شیمی و علم مواد مهم ترین قلمروهای پژوهشی کشور در این زمان بوده اند. کشورهای همکار با گروههای علمی ایران در حوزه Web of Science در سالهای اخیر تفاوت هایی باهم داشته اند. در سال ۲۰۲۱ کشورهای آمریکا، چین و کانادا، در سال ۲۰۲۰ با کشورهای آمریکا، کانادا و چین، در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ با کشورهای آمریکا، کانادا و استرالیا و در سال ۲۰۱۷ با کشور آمریکا، کانادا و ایتالیا همکار علمی ایران بوده اند.جایگاه علمی ایران در اسکوپوس (SCOPUS) در ۵ سال اخیرموضوعسال۲۰۲۱۲۰۲۰۲۰۱۹۲۰۱۸۲۰۱۷تولید علم در جهانرتبه۱۵۱۵۱۶۱۶۱۶تعداد۷۰۳۶۷۷۲۰۶۳۶۴۹۵۵۶۰۱۹۸۵۶۵۴۶سهم (درصد)۲.۱۲ درصد۲.۰۲ درصد۱.۹۱ درصد۱.۸۵ درصد۱.۸۱ درصدتولید علم در کشورهای اسلامیرتبه۱۱۱۱۱تعداد۷۰۳۶۷۷۲۰۶۳۶۴۹۵۵۶۰۱۹۸۵۶۵۴۶سهم (درصد)۱۸.۴۶ درصد۱۷.۹۳ درصد۱۸.۲۳ درصد۱۹.۵۰ درصد۲۰.۸۳ درصد
استنادات
* داده های در ارتباط با استنادات از وبسایت سایمگو استخراج شده است؛ آخرین اطلاعات موجود در ارتباط با سال ۲۰۲۰ استرتبه-۱۵۱۵۱۷۱۹تعداد-۸۳۹۰۳۲۶۱۷۱۴۴۲۱۱۶۴۵۲۳۹۵۸سهم (درصد)-۱.۴۴ درصد۱.۴۶ درصد۱.۲۹ درصد۱.۱۸ درصدمقالات کنفرانسرتبه۴۱۳۸۳۲۳۴۳۱تعداد۱۲۶۹۲۶۵۶۳۷۹۶۳۵۲۰۳۶۷۶سهم (درصد)۰.۴۳ درصد۰.۵۲ درصد۰.۶۴ درصد۰.۶۶ درصد۰.۷۵ درصد
مشارکت بین المللی (دیپلماسی علمی)تعداد۲۴۰۴۵۲۲۱۲۴۱۷۷۸۵۱۴۵۶۷۱۲۴۹۲درصد مشارکت بین المللیسهم (درصد)۳۴.۱۷ درصد۳۰.۷۰ درصد۲۷.۳۸ درصد۲۴.۲۰ درصد۲۲.۰۹ درصددر نظام نامه بین المللی اسکوپوس (SCOPUS) مهم ترین قلمروهای پژوهشی ایران در تولید علم در سالهای مختلف به ترتیب پزشکی، مهندسی و علم مواد در ۲۰۲۱، پزشکی، مهندسی و علم مواد در ۲۰۲۰، مهندسی، پزشکی و فیزیک و نجوم در ۲۰۱۹، مهندسی، پزشکی و علم مواد در ۲۰۱۸ و مهندسی، پزشکی و فیزیک و نجوم در ۲۰۱۷ بوده اند. کشورهای همکار علمی ایران هم به ترتیب در سال ۲۰۲۱ آمریکا، چین و کانادا، در سال ۲۰۲۰ آمریکا، کانادا و چین، در سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ آمریکا، کانادا و انگلستان بوده اند.
بررسی جایگاه علمی ایران در اسکوپوس (SCOPUS) در ۵ سال گذشته هم همانند Web of Science نشان داده است که پاندمی کرونا بر میزان درصد مقالات کنفرانسی تاثیر منفی گذاشته است. سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در پایگاه اسکوپوس در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱.۸۰ درصد بوده است. این میزان در سال ۲۰۱۷ به میزان ۶.۵۰ درصد بوده و در روندی کاهشی این میزان در سال ۲۰۱۸ میزان ۵.۸۵ درصد، در سال ۲۰۱۹ میزان ۵.۸۴ درصد، و در سال ۲۰۲۰ میزان ۳.۶۹ درصد بوده است. بررسی نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه بین المللی نشان داده است که در سال ۲۰۲۱ تعداد ۱۷۲ نشریه در ISI و تعداد ۲۸۴ نشریه در SCOPUS نمایه شده اند.میزان نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه بین المللیتعداد نشریات ایرانینمایه نامه های بین المللی۱۳۹ نشریهISI AND Scopus (نمایه شده در هر دو پایگاه به صورت همزمان)۳۱۷ نشریهISI OR Scopus (نمایه شده در حداقل یکی از پایگاه ها)۲۶۶ نشریهScopus AND ISC (نمایه شده در هر دو پایگاه به صورت همزمان)۱۶۳ نشریهISI AND ISC (نمایه شده در هر دو پایگاه به صورت همزمان)۱۳۳ نشریهISI AND Scopus AND ISC (نمایه شده در هر سه پایگاه به صورت همزمان)جایگاه علمی ایران در رتبه بندی SCImagoهمچنین علاوه بر نظام های بین المللی Web of Science و اسکوپوس، نظام رتبه بندی سایمگو یا رتبه بندی SCImago به صورت جداگانه نسبت به رتبه بندی کشورها در تولید علم می پردازد. این رتبه بندی که توسط گروه پژوهشی به همین نام در دانشگاه گرانادا در اسپانیا انجام می شود کشورها را برپایه تعداد مقالات علمی مؤسسات آموزش عالی که در بانک اطلاعاتی اسکوپوس ثبت شده، ارزیابی می نماید. این رتبه بندی بعنوان یکی از جامع ترین نظام های رتبه بندی پژوهشی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهش محور در جهان از ۹ شاخص عمده استفاده می نماید. شاخصهای مورد استفاده در سایمگو شامل «اس. جِی. آر: (SJR)»، «اچ ایندکس: (H-Index)»، «تعداد کل مدارک در سال مورد نظر»، «تعداد کل استنادها در دوره سه ساله»، «مدارک قابل استناد در دوره سه ساله»، «تعداد استنادها به ازای هر مدرک در دوره دو ساله»، «تعداد کل مدارک در دوره سه ساله»، «تعداد کل منابع» و «تعداد منابع به ازای هر مدرک» است. همینطور رتبه ایران در سال ۲۰۲۱ از نظر اچ ایندکس در ۴۰ است. همینطور از نظر تعداد مقالات اچ ایندکس ایران ۳۷۶ است. داده های در ارتباط با اچ ایندکس از وبسایت سایمگو استخراج شده است و هنوز اطلاعات ۲۰۲۱ در آن به روز رسانی نشده است.
آخرین به روز رسانی نظام رتبه بندی سایمگو یا رتبه بندی SCImago نشان داده است در بازه زمانی ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۰ کشورهای ایالات متحده آمریکا، چین، انگلستان، آلمان و ژاپن در ۵ رتبه برتر هستند. رتبه جمهوری اسلامی ایران در این رتبه بندی در رده ۲۱ دنیا و رده دوم خاورمیانه است. تعداد مقالات علمی (اسناد) ۶۶۲ هزار و ۱۸۹ مورد، تعداد مقالات علمی قابل استناد ۶۳۲ هزار و ۷۰۵ مورد، تعداد استنادات ۷ میلیون و ۴۸ هزار و ۷۷۶ بار، میزان خود استنادی مقالات ۲ میلیون و ۳۹۵ هزار و ۹۵۶ بار، نقل قول ها در هر سند ۱۰.۶۴ درصد و شاخص H ایندکس ۳۷۶ است.جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX در سال ۲۰۲۱جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX هم در سال ۲۰۲۱ نشان داده است با عنایت به این که آخرین بروزرسانی این نظام بین المللی برای گزارش های تولید علم هنوز تکمیل نشده، رتبه کل ایران ۳۵ است. این رتبه در سال ۲۰۲۰ عدد ۳۳ بوده است. نظام بین المللی (Nature INDEX) نیچرایندکس برای نخستین بار در سال ۲۰۱۳ ساخته شد. این پایگاه داده ای از اطلاعات محققان و مقالات پژوهشی اساسی است که در یک گروه منتخب از ۸۲ مجله علمی باکیفیت بالا در زمینه علوم طبیعی انتشار یافته است. پایگاه داده توسط Nature Research جمع آوری شده است. نیچرایندکس اطلاعاتی را درباره نتایج تحقیق باکیفیت بالا در سطح نهادی عرضه می دهد. جداول سالانه نیچر ایندکس ۲۰۲۱ بر مبنای خروجی های تحقیقاتی نشان داده است که پنج رتبه اول به ترتیب به ایالات متحده آمریکا، چین، آلمان، انگلستان و ژاپن اختصاص دارد و رتبه ایران در این جدول ۳۵ است. بازه زمانی ذکر شده در این جدول اکتبر ۲۰۲۰ تا سپتامبر ۲۰۲۱ است که ایران در این بازه زمانی ۲۳۹ خروجی تحقیقاتی داشته است. اما خروجی تحقیقات ۵ سال قبل در نمودار زیر برای ایران قابل مشاهده می باشد.
در این حوزه ایران با کشورهای دیگری هم در تحقیقات علمی همکاری داشته که بر مبنای جدول درصد سهم همکاری مندرج در نیچر ایندکس بیشترین همکاری به ترتیب با آمریکا، آلمان و چین بوده است. هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین المللی نشان از قدرت علمی اعضای هیأت علمی کشور دارد، اما بر مبنای سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. بنابراین توجه به سایر ارکان تولید علم شامل دیپلماسی علمی، کیفیت تولیدات علمی و اثرگذاری فناورانه و نوآورانه از عوامل بسیار با اهمیتی هستند که نباید نادیده انگاشته شوند. به هر ترتیب، مهم ترین مساله حال حاضر کشور هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای جامعه است.
منبع: انجمن پارسیان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب