انقلاب صنعتی چهارم ماهیت، تهدیدها و فرصت ها
به گزارش انجمن پارسیان روند ظهور انقلاب صنعتی چهارم یا industry 4.0 با مشخصه تركیب فناوری های چندگانه از مدت ها قبل شروع شده و دولت ها و ملت ها راهی جز بررسی دقیق مولفه های آن، كسب آمادگی جهت استفاده از فرصت ها و مقابله با تهدیدهایش ندارند.
جهان ما محمل هرروزه تغییرات است، تغییراتی كه همزمان فرصت هایی را پیش رو می گشایند و تهدیدهایی را در مقابل ما ظاهر می كنند. مفهوم انقلاب یكی از همین تغییرات است، انقلاب هایی كه گاه تاثیرگذاری آنها و بررسی این تاثیرات به زمان زیادی لازم دارد. از مهم ترین انقلاب هایی كه بشر به خود دیده است و همه كره خاكی را تحت تاثیر قرار داده، انقلاب های صنعتی است.
***گذری بر سه انقلاب صنعتی پیشین
اولین انقلاب صنعتی در سال 1784 ابتدا در انگلیس، سپس در اروپا و آمریكا به وقوع پیوست. انقلابی كه توسعه ماشین بخار در وقوع آن نقشی اساسی داشت و حاصل در اختیارگیری نیروی مكانیكی و استفاده از آن برای مكانیزاسیون صنعت و كارخانه ها بود. انقلاب دوم صنعتی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم (1870) با تحول در تولید محصولات صنعتی ظهور كرد. استفاده از نیروی برق مهم ترین شاخصه انقلاب صنعتی دوم به شمار می آید. انقلاب دیجیتال هم نامی است كه می توان به انقلاب صنعتی سوم داد، این انقلاب كه در دهه 70 قرن بیستم میلادی به وقوع پیوست با ظهور ابزارآلات الكترونیكی و ریزپردازنده ها همینطور كامپیوتر ها و ارتباطات الكترونیكی و توسعه انرژی های نو مانند انرژی هسته ای همراه بود. این فناوری نو به تولید ابزارآلات خرد منجر گردید كه در فناوری های مختلفی؛ چون هوافضا، زیست فناوری، نانو و دیگر فناوری ها كاربرد داشتند. این انقلاب به دوره ای از اتوماسیون بیشتر در تولید منجر گردید كه حاصل دو اختراع بود: پی ال سی ها (Programmable Logic Controller) یا كنترل گر منطقی برنامه پذیر كامپیوتر كنترل گر و ربات ها.
***انقلاب صنعتی چهارم indusrty 4.0
انقلاب صنعتی چهارم با آغاز قرن بیست و یكم میلادی ظهور كرد، در بستر انقلاب دیجیتالی خویش را سامان داد و نخستین انقلاب صنعتی است كه در یك پدیده فناوری نوین؛ یعنی دیجیتالی شدن ریشه دارد و نه در ظهور انرژی های نو مانند دیگر انقلاب ها. از خصوصیت های انقلاب صنعتی چهارم وجود اینترنت همراه و فراگستر، سنسورهای كوچك تر و نیرومندتر ارزان تر و هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی است.
شاید یكی از تفاوت های این انقلاب صنعتی را با دیگر انقلاب ها بتوان همزمان بودن تكامل و پیشرفت این انقلاب با ملموس بودن و بررسی همزمان روند تكامل آن عنوان كرد؛ چونكه در انقلاب های پیشین بعد از تولید تحول به بررسی و پی بردن به نتایج آن پرداخته می شد؛ ولی انقلاب صنعتی چهارم از بدو تولد در آغاز قرن حاضر روز به روز در حال پیشرفت و نزدیك شدن به اهداف اولیه است.
انقلاب صنعتی چهارم برعكس انقلاب های پیشین به صورت چندوجهی و نه به صورت خطی در حال تكامل است، این انقلاب نتیجه جهان پیچیده و بسیار ژرف و به هم پیوسته امروز ماست. همینطور انقلاب صنعتی چهارم بر انقلاب دیجیتالی ایجاد می شود و فناوری های چندگانه ای را تركیب می كند كه به جابه جایی های پارادایمی بی سابقه ای در جهان اقتصاد، كسب و كار، جامعه و فرد منتهی می گردد. این انقلاب شامل تحول همه سیستم ها در فرا كشورها، شركت ها صنایع و جامعه است. در این انقلاب فناوری های نوپدید و اختراعات گسترده پایه، بسیار پرسرعت تر و گسترده تر از انقلاب های پیشین انتشار می یابند.
بنابراین سرعت، گستردگی و ژرفا و تاثیر سیستمی بخشی از دلایل رویداد انقلاب صنعتی چهارم هستند. اینترنت اشیا/IOT، داده های عظیم/big data، هوش مصنوعی، چاپ سه بعدی، رباتیك و مكاترونیك، فناوری های پوشیدنی و قابل كاشت، فناوری بلاك چین، رایانش ابری و واقعیت افزوده یا مجازی بخشی از مولفه های این انقلاب صنعتی به شمار می آیند.
نتیجه تحول و پیشرفت در زمینه های مذكور دستیابی به هوشمندسازی در زمینه های شهری، صنعتی، كشاورزی، حمل و نقل، بهداشت و درمان و دیگر حوزه هاست.
***تهدیدها و فرصت های انقلاب صنعتی چهارم برای جوامع
انقلاب صنعتی چهارم طیف گسترده ای از تغییرات را برای جوامع بشری پدید خواهد آورد و دولت ها و مراكز صنعتی از روی لزوم باید خویش را برای این تغییرات كه گستره ای از هوش مصنوعی، خودروهای بدون سرنشین، چاپ سه بعدی، فناوری نانو، رباتیك و محاسبه گری كوانتومی را دربر می گیرد آماده كنند، تغییراتی كه تا سال 2030 به اوج خواهد رسید. هر چند این تغییرات بر همه وجوه زندگی بشر تاثیر خواهد داشت؛ بعضی جنبه ها بیشتر این تغییرات را بروز خواهند داد؛ مانند بازار كار. آثار و نتایج انقلاب صنعتی از حالا در بعضی مشاغل و حوزه های كاری مشخص شده است و شغل هایی با نیاز به مهارت كمتر چون خط مونتاژ با كمك كوبات ها (cobot- collaborative robot) یا روبات های تشریح كننده كه قادرند در اطراف حركت كنند پتانسیل خوبی برای انجام این كارها دارند.
طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد/World Economic Forum آینده مشاغل به این صورت است؛ مشاغل با بیشترین ریسك؛ مانند مشاغل اداری و دفتری، مشاغلی كه امكان ارتقا دارند؛ كارهای تولیدی كه امكان دارد با فناوری افزایش پیدا كنند و مشاغل با آینده روشن؛ مشاغلی با زمینه كامپیوتر، ریاضی، معماری و مهندسی.
***بازار كار دوقطبی؛ مهارت پایین، درآمد پایین و مهارت بالا؛ درآمد بالا
با توجه به آنچه بیان شد، با جایگزینی ماشین های اتوماتیك به جای نیروی كار انسانی، شكاف میان دستاوردها برای بازار سرمایه و دستاوردها برای بازار كار روز به روز عمیق تر می گردد. البته یك فرضیه دیگر این است كه جایگزینی نیروی كار انسانی با ماشین و فناوری های پیشرفته در مجموع به افزایش كلی فرصت های شغلی مطمئن و پرارزش منجر شود. هر چند به آسانی نمی توان گفت كدام فرضیه محقق خواهد شد، احتمال وقوع رخدادی تلفیقی از هر دو فرض محتمل تر است و به صورت كلی در آینده استعداد بیشتر از سرمایه عامل مهم در تولید به حساب می آید و این وضعیت بازار كار را به شدت دوقطبی می كند؛ یعنی یك سو مشاغل با مهارت پایین/درآمد پایین و در سوی دیگر مشاغل با مهارت بالا/درآمد بالا قرار می گیرند كه در نهایت باید انتظار افزایش تنش اجتماعی را در جوامع بسیار به این علت داشت و نابرابری را به بزرگ ترین نگرانی اقتصادی مهم در رابطه با انقلاب صنعتی چهارم تبدیل می كند.
در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در سال 2017 سه راهكار برای مهار نابرابری در انقلاب صنعتی چهارم مطرح شد؛ گرچه با وقوع انقلاب صنعتی چهارم مشاغل روزمره خیلی از بین می روند، مشاغل جدید با مهارت های به روز شده تولید می شوند و طبق تحقیقات این مجمع 65 درصد دانش آموزان كنونی در مشاغلی مشغول به كار می شوند كه هنوز به وجود نیامده اند. با وقوع این انقلاب شاهد تولید فرصت های برابر و فراگیرشدن آموزش برای تمام افراد خواهیم بود، همینطور با تولید نوآوری هنایی مانند پرینت سه بعدی، واقعیت مجازی و نانو فناوری می توان انتظار داشت خلاقیت و نوآوری های ما بر گونه و زیست بوم انسان تاثیر بگذارد و هزاران مشكل پیش روی را حل كند.
***مرزهای شناور حریم خصوصی
در عصری كه فناوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات حرف اول را می زند، حریم خصوصی به شدت دستخوش تغییر شده و در مرزی شناور از خصوصی و عمومی بودن حركت می كند. همینطور اگر هر فردی از امنیت سایبری قابل قبولی برخوردار نباشد، صدمات جبران ناپذیری خواهد خورد. پس از انقلاب صنعتی اهمیت دیتا دوچندان می گردد و كوچكترین اطلاعات مانند رانندگی، خواب، وضعیت سلامت، دیدگاه های فردی در حوزه های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مرتب ثبت شده و غول های اطلاعاتی داده های بی شماری در مورد هر فرد خواهند داشت. علیرغم این محققان از فناوری های مختلفی برای ایمن سازی فناوری اطلاعات در عرصه های مختلف مانند بلاك چین نام می برند. بلاك چین فناوری جدیدی در دنیای دیجیتال است و می تواند به تغییر نقش یا حذف بسیاری نهادها و سازمان ها بیانجامد.
با تمام آنچه گفته شد به نظر می آید روند ظهور انقلاب صنعتی چهارم یا industry 4.0 از مدت ها قبل شروع شده و دولت ها و ملت ها راهی جز بررسی دقیق مولفه های آن و آمادگی جهت استفاده از فرصت ها و مقابله با تهدیدهایش ندارند.
**منصوره شوشتری؛ با تغییر و تلخیص از فصلنامه سامانه نو، نشریه علمی - تخصصی مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت شماره 9، تابستان و پاییز 97. دو مقاله درآمدی بر انقلاب صنعتی چهارم و تهدیدها و فرصت های انقلاب صنعتی چهارم.
علمی**9157
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب