نتیجه یک پژوهش در رابطه با مدیریت پایدار منابع آب کشور
به گزارش انجمن پارسیان، محققان دانشگاه تهران در یک پژوهش میدانی دریافتند که نهادهای مدیریت آب مبتنی بر دانش اکولوژیک بومی، نقش کلیدی در سازگاری با کم آبی در امتداد مدیریت پایدار منابع آب ایفا می کنند.
به گزارش انجمن پارسیان به نقل از دانشگاه تهران، محققان در این تحقیق میدانی که با سرپرستی مهدی قربانی، استاد دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، به منظور استفاده از دانش بومی و ابتکارات محلی جهت مدیریت پایدار آب انجام شده است؛ با استفاده از روش های پیمایشی مشاهده مستقیم، مشارکتی و مصاحبه عمیق با تعداد ۱۷۳ بهره بردار خبره، به تحلیل نظام اجتماعی، ابتکارات محلی و انواع یاریگری ها پرداخته اند که نتایج حاصل از این تحقیق نشان داده است استفاده از دانش اکولوژیک بومی راهکاری پایدار برای مدیریت آب در منطقه خشک جنوب کشور است.
همچنین نتایج پژوهش بیان کننده اینست که مدیریت آب در مناطق خشک، تنها از راه فناوری های مدرن ممکن نیست؛ بلکه باید از خرد جمعی و سازوکارهای بومی که نتیجه قرن ها آزمون و خطا و تعامل مردم محلی با محیط پیرامون است بهره گرفت. احیا دانش بومی مدیریت آب، علاوه بر پایداری منابع آب، سرمایه اجتماعی و فرهنگی منطقه را نیز تقویت خواهد نمود.
نتایج به دست آمده از این تحقیق بیان کننده اهمیت نقش و مسئولیت نظام اجتماعی در مدیریت پایدار آب است. در دشت گِزیر، سازمان اجتماعی به نام «دِهْگون» نقش کلیدی توزیع عادلانه و پایدار آب را بر عهده دارد و شامل افراد معتمد محلی است که قبل از اصلاحات ارضی تحت رهبری «کدخدا» عمل می کرد و امروزه «خَرّاس» این نقش را ایفا می کند. این سازمان اجتماعی وظایفی همچون ممانعت از ایجاد تعارضات آبی، نظارت بر ساخت و مرمت سازه های بومی آب و نظارت بر تعیین حقابه بهره برداران بر عهده دارد. این تشکل اجتماعی نمونه بارز نظام موفق در مورد حکمرانی محلی منابع آب محسوب می شود.
در بخش دیگری از این تحقیق سازه های بومی مدیریت آب مورد واکاوی قرار گرفته است. سازه «مَقسَم» نخستین سازه تقسیم کننده سیلاب که با داشتن دَهَنِه تعیین کننده حقآبه تمام بهره برداران دشت گِزیر و سازه «عَلْگَه» به واسطه چِش ها، تعیین کننده حقآبه کشاورزانی است که به شکل مشترک از یک سازه بهره می گیرند. «بَند»: حوضچه های خاکی جهت ذخیره موقت و انتقال آب به چاه های نُزوْ و بندهای پایین دست است و چاه های «نُزوْ» با هدف آبیاری محصولات زراعی و با این وجود افزایش سطح آب های زیرزمینی استفاده می شوند. سازه «یُوْرَد و عَلْ» نیز تعیین کننده حقآبه اراضی و روستای پایین دست دشت است. «بُرکُو» یا آب انبار محل ذخیره آب است که در فصول خشک و زمان خشکسالی بعنوان منبع شرب از آن استفاده می شود. این سازه ها بعنوان مهم ترین ابتکارات محلی دشت گِزیر در این تحقیق شناسایی و معرفی شده اند.
بر اساس نتایج این مطالعه، دانش بومی در دشت گزیر، دانشی پویا و مبتنی برتجربه زیسته مردم با طبیعت است که از نسلی به نسلی دیگر انتقال یافته است. نظام اجتماعی بواسطه این دانش و مشارکت فعال بهره برداران، موجب تقویت انسجام اجتماعی و مدیریت جمعی منابع آب در یک منطقه خشک شده است. این یافته ها بر اهمیت نهادهای محلی در حکمرانی مؤثر منابع آب تاکید دارند.
محققان این تحقیق در انتها بر احیا و بروزرسانی سازه های بومی با مشارکت دولت و جوامع محلی؛ ثبت و مستندسازی دانش بومی برای ممانعت از فراموشی این دانش و انتقال آن به نسل جوان و مدیران منابع آب؛ ایجاد فضای مشارکتی بین دولت و خبرگان محلی آب؛ تلفیق دانش بومی و دانش رسمی متناسب با شرایط اجتماعی اکولوژیک مناطق هدف، توانمندسازی نهادهای محلی و تقویت نظام های اجتماعی در رابطه با آب تأکید کرده اند. این سفارش ها در جهت تقویت نظام حکمرانی محلی منابع آب و تلفیق آن با سیاستهای کلان ملی ارایه شده اند. یافته های این مطالعه که اخیرا در یک نشریه بین المللی انتشار یافته است از راه این لینک در دسترس محققان و مدیران حوزه مدیریت آب و انرژی قرار دارد.
در دشت گِزیر، سازمان اجتماعی به نام دِهْگون نقش کلیدی توزیع عادلانه و پایدار آب را بر عهده دارد و شامل افراد معتمد محلی است که پیش از اصلاحات ارضی تحت رهبری کدخدا عمل می کرد و امروزه خَرّاس این نقش را ایفا می کند. سازه مَقسَم اولین سازه تقسیم کننده سیلاب که با داشتن دَهَنِه تعیین کننده حقآبه تمام بهره برداران دشت گِزیر و سازه عَلْگَه به واسطه چِش ها، تعیین کننده حقآبه کشاورزانی است که بشکل مشترک از یک سازه بهره می گیرند. بر مبنای نتایج این مطالعه، دانش بومی در دشت گزیر، دانشی پویا و مبتنی برتجربه زیسته مردم با طبیعت است که از نسلی به نسلی دیگر انتقال یافته است.
این پست را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این پست