بررسی پرداخت الكترونیك از مصادیق فناوری های مالی، 3
پرداخت الكترونیك مزایا و ایرادها
به گزارش انجمن پارسیان كیف پول الكترونیكی از سال ها پیش محل مناقشه است. برخی به آن ایرادات فنی وارد می كنند و برخی دیگر از مزایای استفاده از این امكان فناورانه می گویند.
«كیف پول الكترونیكی در واقع ابزاری است برای انجام دادن تراكنش های مالی الكترونیكی كه به صورت مستقل از شبكه بانكی (برون خط) عمل كرده و جایگزینی برای مسكوكات و اسكناس، خصوصا پول خرد محسوب می شود». این تعریف مهرداد خطیبی مدیر عامل كیف پول الكترونیكی اپراتور اول از كیف پول الكترونیكی است.
از طریق كیف پول الكترونیكی می توان تراكنش هایی را از قبیل شارژ كیف پول، انتقال وجه، پرداخت قبض، شارژ سیم كارت و بسته اینترنتی، خرید خدمات دیجیتال، مانده گیری و برداشت وجه انجام داد. همینطور ورود پول به كیف پول الكترونیكی از روش های مختلفی مانند اتصال به شبكه بانكی انجام می گردد و بعد از آن، كیف پول می تواند مستقل از شبكه بانكی فعالیت خودش را شروع كند.
كیف پول های الكترونیكی می توانند با استفاده از تكنولوژی های مبتنی بر بسترهای اپراتوری تلفن همراه (پیامك یا USSD)، اپلیكیشن ها، وب سایت ها، NFC مبتنی بر گوشی یا سیم كارت، كارت های هوشمند، QR، BLE، صوت و یا حتی ابزار بایومتریك عرضه شوند.
**انواع كیف پول الكترونیكی
مهندس خطیبی روز شنبه در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه علمی ایرنا اظهار داشت: «بر مبنای «تمركز عملیات»، سه دسته كیف پول اپراتورمحور، بانك محور و تعاملی وجود دارد.
«Mobile Money»ها كیف پول های اپراتورمحور هستند و خود به دو دسته Net Money و Chip Money تقسیم می شوند. این كیف پول ها مستقل از اكوسیستم بانكی هستند و اساسا ماهیت پیاده سازی آنها، عدم وابستگی به شبكه بانكی است.»
« Net Money عنوانی است كه به كیف پول های آنلاین، مانند جیرینگ داده شده است. این كیف پول ها مبتنی بر شبكه های اپراتوری هستند. در این سیستم، داده ها در سمت سرور ذخیره می شوند. موجودی این كیف پول ها قابل بازیابی، مسدود كردن و انتقال به سایر سیم كارت های مشتری است و امكان برداشت وجه هم دارند. اما Chip Moneyها به صورت آفلاین كار می كنند و اطلاعات موجودی آنها مانند كارت شهروندی در تراشه كارت ذخیره می گردد. ازاین رو درصورت سرقت، موجودی این كیف پول ها قابل برداشت یا بازیابی نیست.»
او در ادامه اظهار داشت: لازمه كیف پول های اپراتورمحور، توسعه شبكه پذیرندگی توسط اپراتورهای كیف پول الكترونیكی (EPO) است. از آن جا كه كیف پول های اپراتورمحور، در اكوسیستم بسته عرضه شده و مستقل از شبكه بانكی فعالیت می نمایند، باید پذیرنده ای باشد كه خدمات را به مشتریان عرضه نماید. كیف پول الكترونیكی جیرینگ به این علت وارد میدان شد كه بتواند شبكه پذیرندگی را توسعه دهد اما حدود یك سال از شروع فعالیتش می گذشت كه بانك مركزی، دستور توقف توسعه اكوسیستم نمایندگی جیرینگ را صادر كرد.
**اكوسیستم بسته بانكی
خطیبی در ادامه خیلی كوتاه به وضعیت كیف پول های اپراتورمحور بانك محور اشاره نمود و اظهار داشت: «برخلاف كیف پول های اپراتورمحور كه در آنها تولید اعتبار الكترونیكی، تصفیه و تسویه معاملات توسط عرضه دهنده خدمت انجام می شود، كیف پول های بانك محور یا Mobile Walletها در اكوسیستم باز به عرضه خدمات می پردازند. در این روش كیف پول به شبكه بانكی متصل است و برای ورود و خروج پول نیاز به محوریت و مالكیت بانك است.»
در نهایت نوع سوم كیف پول كه بعنوان كیف پول تعاملی شناخته می شود، در تعامل بین بانك ها و EPO ها عرضه می شوند كه خطیبی اعتقاد دارد مدل ایده آل برای آنها همین كیف پول است.
او همینطور به نوع دیگری از دسته بندی كیف پول های الكترونیكی كه بر اساس «اكوسیستم عرضه خدمات» تعریف شده است، اشاره نمود و اظهار داشت: بر اساس این دسته بندی، كیف پول ها به چهار دسته تقسیم می شوند. دسته اول، كیف پول های Close Loop، قابل عرضه در شبكه پذیرندگی EPO و بدون نیاز به حضور بانك هستند؛ دسته دوم، كیف پول های Semi-Close Loop هستند كه در تعامل با بانك یا PSP بعنوان تسهیل كننده خدمات پذیرندگی عمل می كنند؛ در مقابل، دسته سوم، Semi-Open Loopها را شامل می گردد كه باآنكه با استفاده از شبكه بانكی یا PSPها قابل عرضه هستند اما قابلیت برداشت وجه ندارند. نهایتا دسته چهارم را كیف پول های Open Loop می سازند كه قابل عرضه با محوریت بانك بوده و محدودیتی در عرضه خدمات ندارند.
**مصارف كیف پول الكترونیكی
خطیبی معتقد می باشد ما در جامعه ای زندگی می نماییم كه ضریب نفوذ بانكی بالایی داریم و یكی از مصارفی كه سبب می گردد نیاز به كیف پول الكترونیكی حس گردد، پرداخت های خرد است. «در كسب و كارهایی مانند تاكسی، نانوایی، دكه روزنامه فروشی، جایگاه سوخت، خدمات اپراتوری و انواع اكوسیستم هایی كه مصرف پول خرد دارند، نیاز به استفاده از كیف پول الكترونیكی برای رفع دغدغه پول خرد، حس می گردد. از سوی دیگر، خدمات حمل و نقل شهری، پاركینگ ها، پاركومترها و خدمات رفاهی و گردشگری هم مانند مترو، اتوبوس، سینما، تئاتر، پاركینگ و كنسرت كه مبتنی بر بلیت هستند، همچون مصارف كیف پول الكترونیكی به حساب می آیند.»
خطیبی در مورد كاربردهای كیف پول الكترونیكی، به نوجوانان و جوانان اشاره می كند. آن هایی كه به هر علت كارت بانكی در اختیار ندارند: «این افراد می توانند با استفاده از كیف پول الكترونیكی بین خودشان، پول رد و بدل كنند. امكان حساب و كتاب دُنگی هم در كیف پول های الكترونیكی مهیاست.»
مورد استفاده دیگر كیف پول الكترونیكی، خدمات نگهداشت مشتری هاست: «در كسب و كارهای مختلف برای جذب و نگهداشت مشتری بابت تراكنش به آنها امتیاز می دهند. این امتیاز باید در جایی به پول تبدیل گردد و قابلیت مصرف پیدا كند. كیف پول های الكترونیكی می توانند این قابلیت را تولید كنند و حتی جایگزین مناسبی برای بن كارت ها باشند.»
خطیبی می گوید هم اكنون كه تولید كارت های هوشمند گران قیمت است و به صرفه نیست، این قابلیت كیف پول الكترونیكی، می تواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد.
**مزیت های كیف پول الكترونیكی؟
به گفته مهندس خطیبی، كیف پول الكترونیكی مزایای چند سویه ای دارد. از یك سمت برای مشتری مناسب می باشد، از جانب دیگر تاثیرات مثبت اجتماعی و فرهنگی دارد و علاوه بر آن از نظر اقتصادی به صرفه تر است. او با این توضیح كوتاه اظهار داشت: استفاده از كیف پول الكترونیكی سبب می گردد مشتریان بدانند پول شان را در كجا، به چه مقدار و برای خرید چه چیزهای هزینه كرده اند. سرعت در پرداخت، شفافیت، راحتی، در دسترس بودن، مدیریت مصرف، قابلیت اطمینان، امنیت و كاهش میزان مفقودی و سرقت سبب می گردد مشتریان جهت استفاده از پول الكترونیكی مشتاق باشند. زمانی كه فرد در پرداخت، راحت باشد و این كار را با امنیت انجام دهد نیازی نیست برای انجام كارهایش به بانك رجوع كند. اگر ترتیبی اتخاذ شود كه در پرداخت های پر تكرار و كم مبلغ، حتی بدون رمز پرداخت كند صورت بگیرد بطور قطع از امكانی مانند كیف پول الكترونیكی استفاده خواهدنمود.
مدیرعامل جیرینگ دیگر مزایای استفاده از كیف پول الكترونیكی را در دسته فرهنگی و اجتماعی جای می دهد: كاهش وابستگی به وجود پول نقد، رفع دغدغه پول خرد، توسعه تجارت های الكترونیك، شفافیت در نظام های مالی خرد، حذف ترددهای غیرضرور و خلق كسب و كارهای جدید دیجیتال از دیگر مزایای كیف پول الكترونیكی است.
او به مزایای اقتصادی كه كیف پول الكترونیك فراهم نموده هم اشاره می كند: «گردش پول خرد در چرخه اقتصادی به جای انباشته شدن در جیب مردم، مدیریت سرعت انتقال پول، كاهش كارمزدهای شاپركی و در نتیجه كاهش هزینه های عملیاتی بانك ها و بهای تمام شده پول، كاهش هزینه تولید مسكوكات و كاهش هزینه كاغذ مصرفی POSها همچون منافع اقتصادی استفاده از كیف پول هستند.»
بانك ها هم از مزایای استفاده از كیف پول الكترونیكی به شكلی بهره مند می شوند: «با استفاده از كیف پول الكترونیكی، هزینه نگهداری ATM، دستگاه های پوز، هزینه عملیاتی تولید اسكناس و پول خرد كاسته می شود. بانك ها می توانند شعب فیزیكی خویش را كاهش دهند و با استفاده از ابزار دیجیتال در اختیار مشتریان، به ایشان سرویس دهند. نظارت موثر بانك مركزی بر سبد مصرف و نحوه مصرف پول خرد در جامعه، مزیت دیگر كیف پول از این منظر است.»
علاوه بر تمام مزایایی كه شمرده شد، خطیبی به مورد دیگری هم اشاره می كند كه جای تامل دارد: كشور پر جمعیتی مانند چین، حدود 4 میلیون دستگاه پوز دارد و ما در ایران هفت میلیون، به ازای هر نفر بیشتر از 5 كارت بانكی صادر شده كه اگر كارت با حداقل یك تراكنش بانكی در ماه را كارت فعال تعریف نماییم، فقط یكی از این كارت ها فعال است و هم اكنون ماهیانه حدود یك میلیارد و 800 میلیون تراكنش موفق الكترونیكی انجام می گردد. از این تعداد، یك میلیارد و 600 تراكنش موفق در اكوسیستم پوز انجام می گردد. برای هر تراكنش، بین هفت تا 15سانتیمتر رول كاغذ مصرف می گردد. اگر این عدد را در تراكنش ماهانه ضرب نماییم، خواهیم دید كه در یك ماه، بین 112 تا 240هزار كیلومتر رول كاغذ مصرف می گردد. عددی معادل 2هزار اصله درخت 20 متری. جالب تر اینكه حدود 85 درصد این تراكنش ها، زیر 50 هزار تومان هستند كه با استفاده از كیف پول الكترونیكی، ضمن كاهش هزینه های بانكی، شاهد توزیع غیركارشناسانه POSها، مصرف بی رویه كاغذ و خروج ارز از كشور نخواهیم بود.
خطیبی در ادامه می گوید: متاسفانه هم اكنون بانك ها كارمزد تراكنش ها را پرداخت می كنند و بنا بر این بهای تمام شده پول برای بانك بالا می رود. این روند سبب افزایش نرخ بهره می شود، هزینه ای كه پرداخت آن در ظاهر به نام بانك هاست ولی تبعات و فشار اقتصادی آن بر دوش مردم است.
**دغدغه های بانك مركزی بعنوان ناظر
خطیبی از دغدغه های بانك مركزی بعنوان ناظر، صحبت به میان آورد و اظهار داشت: از نظر من برای این كه یك كیف پول بتواند در چارچوب رگولاتوری موفق عمل كند، باید از مشتری، شناخت كامل داشته باشد. حریم خصوصی و استانداردها و روال های امنیتی را رعایت كند. علاوه بر این ها بتواند از خلق پول جلوگیری كرده و در فراهم نمودن زیرساخت ها هم به درستی عمل كند. یك كیف پول در این شرایط است كه می تواند دغدغه های بانك مركزی را بعنوان ناظر برطرف كند.»
وی در ادامه اظهار داشت: پارسال به ابتكار آقای دكتر واعظی با بانك مركزی جلساتی داشتیم كه بر مبنای آن، قرار شد ظرف مدت یك ماه، چارچوبی جهت استفاده از كیف پول های الكترونیكی اعلام گردد كه تا این لحظه اجرایی نشده است. بر طبق این چارچوب، كیف پول الكترونیكی، متصل به یك حساب بانكی است و بر مبنای اعلام مشتریان، اعتبار لازم به كیف پول ایشان منتقل می گردد و امكان مصرف كیف پول به صورت آفلاین از شبكه بانكی فراهم می گردد.
«عملیات تصفیه توسط اپراتور كیف پول و عملیات تسویه، توسط بانك صورت خواهد گرفت. این كار دغدغه های بانك مركزی را در مورد خلق پول رفع می كند، مزیت های كیف پول را به صورت كامل دارد و هزینه های عرضه خدمت و هزینه كارمزد را به شدت می كاهد. این چارچوب كه بعنوان پرداخت بان مطرح شده، اگر به دور از بخشی نگری و نگاه شركت داری و تفكر انحصاری، نگارش و ابلاغ شود، می تواند مشكلات این حوزه را رفع كند. البته به تازگی با اقدام و پیگیری موثر آقای مهندس جهرمی، هیات وزیران برای تعیین تكلیف مقوله پرداخت خرد، یك مهلت سه ماهه به بانك مركزی داده است.»
**موانع شكل گیری كیف پول
«به جرأت می توان اظهار داشت كه بزرگ ترین مانع شكل گیری كیف پول الكترونیكی در ایران، خلا قانونی و عدم ثبات قانون گذاری در این زمینه است كه به عدم امكان سرمایه گذاری بلندمدت در این حوزه، منتج می گردد. ضربه ای كه متولیان پرداخت در كشور به بدنه این سیستم می زنند، در مبهم ماندن وضعیت پروژه های سپاس و پرداخت بان كاملا مشهود است.»
خطیبی با این توضیح در ادامه می گوید: ما در جامعه ای زندگی می نماییم كه نرخ سود بانكی، قابل توجه است؛ بنابراین مردم پول شان را در حساب بانكی می گذارند و بابت آن سود می گیرند و خیلی دشوار می باشد كه در شرایطی كه با بی اعتنایی به مسائل امنیتی، خدمات پرداختِ بدون حضور كارت با یك یا دو فاكتور (رمز دوم و CVV2) با استفاده از SDK نا امن به ایشان عرضه می شود، متقاعدشان نماییم بخشی از پول شان را در كیف پول بگذارند.
وی افزود: علاوه بر این، بانك مركزی معتقد به اكوسیستم بسته است یعنی ما بعنوان اپراتور كیف پول فقط می توانیم در اكوسیستم بسته اپراتورهای تلفن همراه فعالیت نماییم. وقتی این اتفاق می افتد، تعدد كیف پول رخ می دهد. یكی برای شارژ، یكی برای اتوبوس و مترو، یكی برای سینما و... ؛ این تعدد كیف پول، مشتری را سردرگم می كند. اگر بخواهیم اكوسیستم ها را بسته نگه داریم و جزیره ای عمل نماییم، موفق نخواهیم شد. عملا تا زمانی كه برای پرداخت خرد از سمت بانك مركزی مانع تراشی شود و در شبكه پذیرندگی تیكتینگ (شهرداری ها، سینما، تئاتر و...) انحصار وجود دارد، شاهد شكل گیری موفق كیف پول نخواهیم بود.
به گفته خطیبی، علاوه بر این ها، از نظر من تا زمانی كه نظام كارمزدی غلط شبكه پرداخت الكترونیك برچیده نشود، حتی اگر «پرداخت بان» هم ابلاغ شود، باز هم كیف پول الكترونیكی شكل نمی گیرد. چون در نظام كارمزدی جاری، بانك ها پول كارمزد می دهند اما در كیف پول، مشتری نهایی یا فروشنده باید كارمزد را پرداخت كنند. تا زمانی كه لذت دریافت كارمزد در خدمات شاپركی و تهدید منافع PSPها در صورت عملیاتی شدن كیف پول وجود دارد، مانع تراشی هم وجود دارد.
او همینطور از تمامیت خواهی بازیگران این اكوسیستم كه مانع از شكل گیری این صنعت شده اند، سخن گفت و اضافه كرد: شركت داری بانك ها و بانك مركزی عوامل موثری هستند كه به استارت آپ ها و فعالین مستقل این حوزه، اجازه رشد نمی دهند. این ها باید عقب نشینی كنند و اجازه دهند اپراتورهای كیف پول الكترونیكی، وارد عرصه عرضه خدمات شوند. در هر حال امیدوارم كه قانون گذاران، اجرای خدمات كیف پول محور را به بال شاپرك، گره نزنند و شرایط را برای توسعه و رشد كیف پول الكترونیكی بعنوان تنها راهكار حل بهینه معضل پول خرد، فراهم آورند.
علمی*م.ش* 2017
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب